Goditjet në Tru
Çfarë është goditja në tru?
Një goditje në tru është një gjendje kërcënuese për jetën që ndodh kur një pjesë e trurit tuaj nuk ka furnizim të mjaftueshme të gjakut. Kjo më së shpeshti ndodh për shkak të një arterie të bllokuar ose gjakderdhjeje në trurin tuaj. Pa furnizim të qëndrueshëm me gjak, qelizat e trurit në atë zonë fillojnë të vdesin nga mungesa e oksigjenit. Goditjet në tru janë një urgjencë kërcënuese për jetën dhe kujdesi i menjëhershëm mjekësor është kritik për të parandaluar dëmtimin e përhershëm të trurit ose vdekjen.
Sa janë të zakonshme goditjet në tru?
Goditjet në tru janë shumë të zakonshme. Në mbarë botën, goditjet në tru zënë vendin e dytë ndër shkaqet kryesore të vdekjes. Goditjet në tru janë gjithashtu një shkak kryesor i paaftësisë në mbarë botën.
Cilat janë llojet e goditjes në tru?
• Goditja iskemike në tru
Iskemia është kur qelizat nuk kanë qarkullim të mjaftueshme të gjakut për t'i furnizuar ato me oksigjen. Kjo zakonisht ndodh sepse diçka bllokon enët e gjakut në trurin tuaj, duke ndërprerë rrjedhën e gjakut. Goditjet iskemike janë më të zakonshmet dhe përbëjnë rreth 80% të të gjitha goditjeve në tru.
Goditjet iskemike zakonisht ndodhin në një nga mënyrat e mëposhtme:
• Formimi i një mpiksjeje në trurin tuaj (trombozë)
• Një fragment i një mpiksjeje që u formua diku tjetër në trupin tuaj që shkëputet dhe udhëton nëpër enët e gjakut derisa të ngecë në tru (emboli)
• Bllokimi i enëve të vogla (goditja lakunare), e cila mund të ndodhë kur keni presion të lartë të gjakut afatgjatë, të patrajtuar (hipertension), kolesterol të lartë (hiperlipidemia) ose sheqer të lartë në gjak (diabet tip 2)
• Arsye të panjohura
• Goditja hemorragjike
Goditjet hemorragjike shkaktojnë gjakderdhje brenda ose rreth trurit tuaj. Kjo ndodh në një nga dy mënyrat:
• Gjakderdhje brenda trurit tuaj (intracerebral). Kjo ndodh kur një enë gjaku brenda trurit tuaj çahet ose hapet, duke shkaktuar gjakderdhje që ushtron presion në indin përreth trurit.
• Gjakderdhje në hapësirën subaraknoidale (hapësira midis trurit tuaj dhe mbulesës së jashtme). Membrana araknoidale, një shtresë e hollë indi me një model të ngjashëm me rrjetën e merimangës, rrethon trurin tuaj. Hapësira midis saj dhe trurit tuaj është hapësira subaraknoidale (“sub” do të thotë “nën”). Dëmtimi i enëve të gjakut që kalojnë nëpër membranën araknoidale mund të shkaktojë një hemorragji subaraknoidale, e cila rrjedh gjak në hapësirën subaraknoidale, duke ushtruar presion mbi indin e trurit poshtë.
• Sulmi iskemik kalimtar (TIA)
Një atak iskemik kalimtar (TIA) - nganjëherë i quajtur "mini-goditje" - është si një goditje në tru, por efektet janë të përkohshme. Këto janë shpesh shenja paralajmëruese se një person ka një rrezik shumë të lartë për të pasur një goditje të vërtetë në të ardhmen e afërt. Për shkak të kësaj, një person që ka një TIA ka nevojë për kujdes mjekësor urgjent sa më shpejt të jetë e mundur.
Cilat janë simptomat e një goditje në tru?
Shenjat dhe simptomat e goditjes në tru përfshijnë:
• Vështirësi në të folurit dhe të kuptuarit e asaj që thonë të tjerët. Ju mund të përjetoni konfuzion, ngatërrim fjalësh ose keni vështirësi në të kuptuarit e të folurit.
• Paralizë ose mpirje e fytyrës, krahut ose këmbës. Ju mund të zhvilloni mpirje, dobësi ose paralizë të papritur në fytyrë, krah ose këmbë. Kjo shpesh prek vetëm njërën anë të trupit. Mundohuni të ngrini të dy krahët mbi kokë në të njëjtën kohë. Nëse njëri krah fillon të bjerë, mund të keni një goditje në tru. Gjithashtu, njëra anë e gojës suaj mund të ulet kur përpiqeni të buzëqeshni.
• Probleme me shikimin në njërin ose të dy sytë. Mund të keni papritmas shikim të turbullt ose të nxirë në njërin ose të dy sytë, ose mund të shihni dyfish.
• Dhimbje koke. Një dhimbje koke e papritur dhe e rëndë, e cila mund të shoqërohet me të vjella, marramendje ose vetëdije të ndryshuar, mund të tregojë se jeni duke pasur një goditje në tru.
• Probleme me ecjen. Mund të pengoheni ose të humbni ekuilibrin. Ju gjithashtu mund të keni marramendje të papritur ose humbje të koordinimit.
Shkaqet dhe faktorët e rrezikut
Çdo lloj goditjeje ka një grup të ndryshëm shkaqesh të mundshme. Në përgjithësi, megjithatë, goditja në tru ka më shumë gjasa të prekë një person nëse:
• është mbipeshë ose obez
• është 55 vjeç e lart
• ka një histori personale ose familjare të goditjes në tru
• ka tension të lartë të gjakut
• ka diabet
• ka kolesterol të lartë
• ka sëmundje të zemrës, sëmundje të arteries karotide ose ndonjë sëmundje tjetër vaskulare
• bën jetesë sedentare
• konsumon alkool në mënyrë të tepruar
• tymosë
• përdorë droga të paligjshme
Komplikimet
Një goditje në tru mund të shkaktojë dëmtime të afatgjate të trurit, paaftësi ose vdekje. Pas një goditjeje, ju mund të zhvilloni komplikime, të tilla si:
• Mund të krijohen mpiksje të rrezikshme gjaku. Të mos qenurit në gjendje të lëvizësh për një kohë të gjatë mund të rrisë rrezikun e zhvillimit të mpiksjes së gjakut në venat e thella të këmbëve. Në disa raste, mpiksjet e gjakut mund të shkëputen dhe të shkojnë në mushkëri.
• Mund të ndodhë humbja e kontrollit të fshikëzës ose zorrëve. Disa goditje ndikojnë në muskujt e nevojshëm për të urinuar dhe për të defekuar. Ju mund të keni nevojë për një kateter urinar (një tub i vendosur në fshikëz) derisa të mund të urinoni vetë. Përdorimi i këtyre kateterëve mund të çojë në infeksione të traktit urinar. Ju gjithashtu mund të humbni kontrollin e zorrëve ose të keni kapsllëk.
• Humbja e densitetit ose forcës kockore është gjithashtu e zakonshme. Kjo zakonisht ndodh në njërën anë të trupit. Bërja e aktivitetit fizik pjesë e rehabilitimit tuaj mund të ndihmojë në parandalimin e kësaj humbjeje. Ekipi juaj i kujdesit gjithashtu mund të vëzhgojë nga afër për osteoporozën.
• Mund të shfaqet edhe dobësi muskulore ose pamundësia për të lëvizur. Një goditje në tru mund t'i bëjë muskujt tuaj të dobësohen dhe të ngurtësohen ose të shkaktojnë spazma. Kjo mund të jetë e dhimbshme ose mund ta bëjë të vështirë qëndrimin në këmbë ose ecjen vetë. Ju gjithashtu mund të keni probleme me ekuilibrin ose kontrollin e muskujve. Kjo ju vë në rrezik të rrëzimit.
• Problemet me gjuhën, të menduarit ose kujtesën janë një tjetër ndërlikim i mundshëm. Goditja në tru mund të ndikojë në aftësinë tuaj për t'u përqëndruar në një detyrë ose për të marrë vendime shpejt. Ajo gjithashtu rrit rrezikun e demencës.
• Mund të përjetoni konvulsione. Kjo është më e zakonshme në javët pas një goditjeje dhe është më pak e mundshme me kalimin e kohës. Nëse keni konvulsione, mjeku juaj mund t'ju japë ilaçe për t'i kontrolluar ato.
• Është e mundur edhe ënjtja në tru. Pas një goditjeje, lëngjet mund të grumbullohen midis trurit dhe kafkës ose në zgavrat e trurit, duke shkaktuar ënjtje. Mjekët mund të kullojnë lëngun nga truri ose të presin një pjesë të kafkës për të lehtësuar presionin që lëngu ushtron në trurin tuaj.
• Mund të përjetoni humbje të shikimit, dëgjimit ose prekjes. Aftësia juaj për të ndjerë dhimbje ose temperaturë mund të ndikohet pas një goditjeje, ose mund të keni probleme me shikimin ose dëgjimin si më parë. Disa nga këto ndryshime mund të ndikojnë në aftësinë tuaj për të gatuar, lexuar, ndërruar rrobat ose për të kryer detyra të tjera.
• Mund të keni probleme me gëlltitjen dhe pneumoni. Nëse një goditje prek muskujt e përdorur për gëlltitje, mund ta keni të vështirë të hani ose të pini. Ju gjithashtu mund të jeni në rrezik të thithni ushqim ose pije në mushkëri. Nëse kjo ndodh, ju mund të zhvilloni pneumoni.
• Mund të keni vështirësi në të folur. Nëse një goditje prek muskujt që përdorni për të folur, mund të keni probleme me komunikimin.
Si diagnostikohen goditjet në tru?
Një ofrues i kujdesit shëndetësor mund të diagnostikojë një goditje duke përdorur një kombinim të një ekzaminimi neurologjik, imazhe diagnostike dhe teste të tjera. Testet më të zakonshme që bëhen kur një ofrues i kujdesit shëndetësor dyshon për një goditje përfshijnë:
• CT skanimi i trurit për të përcaktuar nëse ka gjakderdhje
• MRI e trurit për të përcaktuar vendndodhjen e goditjes
• Angiogramë e kokës për të kërkuar një enë gjaku që është e bllokuar ose që rrjedh gjak
• Dupleks karotide (ultratinguj) për të parë nëse arteriet karotide në qafën tuaj janë ngushtuar
• Ekokardiograma për të parë nëse goditja mund të ishte shkaktuar nga një mpiksje gjaku nga zemra
• Angiografia me rezonancë magnetike (MRA) ose angiografia CT për të kontrolluar enët jonormale të gjakut në tru
• Analizat e gjakut
• Electroencefalogram (EEG) për të përcaktuar nëse ka kriza
• Elektrokardiograma (EKG) dhe monitorimi i ritmit të zemrës
Cilat janë trajtimet për goditjen në tru?
Trajtimet për goditje në tru përfshijnë medikamente, kirurgji dhe rehabilitim. Cilat trajtime ju merrni varen nga lloji i goditjes dhe faza e trajtimit. Fazat e ndryshme janë:
• Trajtimi akut, për të tentuar të ndaloni një goditje në tru gjatë kohës që po ndodh
• Rehabilitimi pas goditjes në tru, për të kapërcyer aftësitë e kufizuara të shkaktuara nga infarkti
• Parandalimi, për të parandaluar goditjen e parë ose, nëse e keni pasur tashmë një, për të parandaluar një goditje tjetër
A mund të parandalohen goditjet në tru?
Nëse tashmë keni pasur një goditje në tru ose jeni në rrezik për të pasur një goditje në tru, mund të bëni disa ndryshime në stilin e jetës në përpjekje për të parandaluar një goditje në të ardhmen:
• Ngrënia e një diete të shëndetshme për zemrën
• Synimi për një peshë të shëndetshme
• Menaxhimi i stresit
• Bërja e rregullt e aktivitetit fizik
• Lënia e duhanit
• Menaxhimi i presionit të gjakut dhe niveleve të kolesterolit
Simptomat mund të ndodhin papritmas. Nëse dikush shfaqë ndonjë shenjë të goditjes së trurit, telefononi menjëherë ambulancën!
Për më shumë informata në lidhje me kontrollet, ekzaminimet, trajtimin, shpenzimet dhe çdo gjë tjetër rreth shërbimeve tona në kuadër të partnerëve tanë, ju lutëm na kontaktoni përmes linjave tona të kontaktit si më poshtë ose plotësojeni formularin e dhënë në webfaqe dhe ne do ju kontaktojmë shumë shpejtë:
e-mail: info@njemjek.com
Turqi: +90 541 557 37 36; Kosovë: +383 48 333 752
“Besimi i juaj është përgjegjësi për ne.”
